گزینش ژنوتیپ های جو (.Hordeum vulgare L) با استفاده از آماره های پایداری در مناطق معتدل ایران

اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به وسیله واکنش متفاوت ژنوتیپ ها به شرایط متغیر محیطی ایجاد می شود. توجه به این پدیده برای پیشرفت در اصلاح نباتات ضروری است، عدم توجه به آن موجب محدود شدن دقت برآورد عملکرد دانه می شود. در این تحقیق به منظور تعیین پایداری عملکرد و بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، تعداد بیست ژنوتیپ امیدبخش جو در سال های زارعی 81-1379 (به مدت دو سال ) در هفت ایستگاه مناطق معتدل کشور شامل ایستگاه های تحقیقاتی کرج، کرمان، اصفهان، بیرجند، یزد، زرقان و نیشابور مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب بر روی عملکرد دانه تیمارها، اختلاف معنی دار برای اثر سال، مکان، اثر متقابل سال × مکان، ژنوتیپ و اثر متقابل سه جانبه ژنوتیپ × مکان × سال نشان داد. با توجه به معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × مکان × سال جهت بررسی دقیق تر ژنوتیپ ها و تعیین پایداری عملکرد آن ها از روش های مختلف تجزیه پایداری استفاده شد. پارامترهای پایداری واریانس محیطی (Si2)، ضریب تغییرات محیطی (CVi )، میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون (Sdi2)، اکووالانس (Wi2 )، واریانس پایداری (?i2)، واریانس درون مکانی (MS(Y/L)i)، ضریب تبیین (Ri2)، میانگین رتبه (`R) و انحراف معیار رتبه (SDR) و اثر متقابل ناشی از نامتجانسی در مقدار (SS(HV)i) و اثر متقابل ناشی از انحراف از همبستگی کامل و مثبت رتبه بندی ژنوتیپ ها در محیط (SS(IC)i ) برای همه ژنوتیپ ها محاسبه شد. با توجه به معیارهای پایداری مورد استفاده ژنوتیپ های شماره 4 (Trompillo/L.Moghan) ، (Rihane -03) 13 و (Gustoe/Arar) 15 در اغلب روش های مورد مطالعه، پایداری مطلوب تری را نشان دادند، که این سه ژنوتیپ برای معرفی، به برنامه های به زراعی و آزمایش های تحقیقی - تطبیقی پیشنهاد شدند.